Rodzaje win hiszpańskich. Co warto o nich wiedzieć?

Historia uprawy winorośli w Hiszpanii sięga czasów mitycznego królestwa Tartessus, którego ludność (zasiedlając tereny Półwyspu Iberyjskiego około 2200 lat p.n.e.) sprowadziła pierwsze sadzonki winorośli. Prawdziwy rozwój upraw i produkcji wina nastąpił wraz z podbojem tych terenów przez Rzymian. Po wyparciu Rzymian winiarstwo rozwijali Wizygoci, aż do 711 roku, to jest do zajęcia  półwyspu przez Arabów. Nastąpiło zahamowanie produkcji. Ponowny rozwój w XVI i XVII w. wiąże się z rekonkwistą, stopniowym wypieraniem Maurów, okresem wzrostu potęgi Hiszpanii na kontynencie, ale i pozyskiwaniem terytoriów zamorskich.

Po kolejnych wzlotach i okresach stagnacji, aż do drugiej połowy XX w., nowinki technologiczne z trudem przebijały się do konserwatywnie nastawionej większości winiarzy. Choć nie brakło wyjątków, do których należały w XIX w. znane nazwiska odważnych rewolucjonistów, jak markiza de Murriety, markiza de Riscal, wnoszących świeży powiew do win z regionu Rioja.

W połowie XX w. Miguel Torres z Katalonii zdecydował się na wprowadzenie zbiorników ze stali kwasoodpornej odświeżając tym produkowane wina, szczególnie białe.

Koniec XX w. i początek XXI w. to przyspieszenie pozytywnych zmian w winiarstwie hiszpańskim, m.in. wprowadzenie unijnego systemu klasyfikacji win i  powstanie nowych apelacji, co zaostrzyło kryteria oceny jakości win. Ponadto: nawadnianie najbardziej dotkniętych suszą terenów (La Mancha), gwałtowny rozkwit stawiających na jakość niewielkich winnic zwanych Pagos, stosowanie na szerszą skalę szczepów obcych sprawdzających się na terenie Hiszpanii, częściowe odejście od tradycji długiego przechowywania wina w beczkach.

Uwaga: użyłem słowa apelacja, które oznacza ściśle określony obszar o zastrzeżonej nazwie, na którym z uprawianych tam winorośli, produkuje się wina specyficzne, charakterystyczne dla tego obszaru (apelacji). Specyfika win związana jest z siedliskim (teroir) tego obszaru, stosowanymi szczepami winorośli, techniką uprawy, sposobem i terminem zbioru, technologią produkcji i dojrzewania wina. Stosowanie się producentów do tych zasad jest kontrolowane przez właściwe organy.

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, wina hiszpańskie (z punktu widzenia jakości)  dzielą się na dwie grupy: wina jakościowe i wina stołowe.

Wśród win jakościowych wyróżnia się podgrupy:

• DOC (Denominacion de Origen Calificada) – W chwili obecnej są dwie apelacje kwalifikowane do DOC, to jest DOC Rioja i DOC Priorato.
• DO (Denominacion de Origen) – obejmuje apelacja nieco niżej oceniane, z których część ma szansę awansować do najwyżej cenionej grupy.
• DO Pago – wina jakościowe produkowane przez niewielkich producentów.

Wśród win stołowych wyróżnia się wina:

• VCIG (Vinos de Calidad con Indicacion Geografica)
• Vd IT (Vinos de la Tierra)
• VdM (Vinos de Mesa) – najniżej klasyfikowane, które mogą być kupażowane z win różnych szczepów, z różnych regionów kraju, bez informacji na etykiecie o użytych szczepach, pochodzeniu składowych win oraz roczniku.

Słowniczek etykiet win hiszpańskich i ich znaczenie:

• Vino blanco – wino białe
• Vino tinto – wino czerwone
• Vino rosado – wino różowe
• Seco – wytrawne
• Semi-seco lub afrutado – półwytrawne
• Dulce lub vino de licor – słodkie
• Semi-dulce – półsłodkie
• Joven – popularne wino młode, na ogół nie dojrzewało w beczce, z charakterystyczną oliwkową banderolą z tyłu butelki
• Roble – wino dojrzewające w beczce krócej niż wymagany okres dla kategorii crianza (zwykle poniżej 1 roku)
• Crianza – wino dojrzewające w beczce przez czas określony dla każdej apelacji (zwykle 9-12 miesięcy dla win czerwonych), a następnie w butelce ( zwykle około 1 rok)
• Reserva – w zależności od apelacji, wino dojrzewające minimum rok w beczce (zwykle 18 miesięcy) i 2 lata w butelce
• Gran reserva – w zależności od apelacji, wino dojrzewające najdłużej, np. w Rioja 2 lata w beczce i 3 lata w butelce
• Especial – słowo towarzyszące oznaczeniom reserva lub gran reserva informuje, że wino zrobiono ze szczególnie starannie zbieranych gron
• Bodega – posiadłość w której produkuje się wino
• Seleccion especial – specjalny, wybitny wybór wina danego producenta
• Vendimia tardia – wino z późnego zbioru winogron
• Vinas viejas – wino ze starej winnicy